Esquel: Dinas â Chysylltiadau Cymreig Dwfn ym Mhatagonia

Wedi’i lleoli yn esgeiriau’r Andes yng ngogledd-orllewin Chubut, mae Esquel yn ddinas sydd ers tro wedi bod yn ganolfan ar gyfer bywyd Cymreig-Batagonaidd. Er ei bod yn adnabyddus heddiw am La Trochita (Yr Hen Express Patagonaidd), ei chanolfan sgïo La Hoya, ac fel porth i Barc Cenedlaethol Los Alerces, mae hefyd â chysylltiadau hanesyddol a diwylliannol cryf â’r ymsefydlwyr Cymreig yn Y Wladfa.

Yn ystod diwedd y 19eg ganrif a dechrau’r 20fed ganrif, wrth i’r Cymry ehangu y tu hwnt i Ddyffryn Chubut, symudodd llawer o deuluoedd tua’r gorllewin i ranbarth Cwm Hyfryd, gan sefydlu cymunedau yn Nhrevelin ac Esquel. Daeth y dref yn ganolfan economaidd a chymdeithasol bwysig i ffermwyr, masnachwyr a chrefftwyr Cymreig-Batagonaidd. Codwyd capeli Cymreig yn yr ardal, ac mae rhai ohonynt yn parhau i sefyll heddiw fel tystiolaeth o ffydd a thraddodiadau dygn yr ymsefydlwyr. Mae llawer o ddisgynyddion y gwladfawyr gwreiddiol yn dal i fyw yn Esquel a’r ardaloedd cyfagos, gan warchod eu hieithoedd, eu harferion, a’u hunaniaeth gref.

Mae Esquel yn cynnal digwyddiadau Cymreig trwy gydol y flwyddyn, gan adlewyrchu parhad ac effaith ddiwylliant Cymraeg yn y rhanbarth. Mae’r ddinas hefyd yn fan mynediad i’r Dyffryn 16eg Hydref (Cwm Hyfryd), un o’r aneddiadau Cymreig pwysicaf ym Mhatagonia, yn ogystal â Threvelin, lle mae traddodiadau Cymreig yn parhau’n gryf.

Y tu hwnt i’w threftadaeth Gymreig, mae Esquel yn ddinas fywiog sy’n gyfuniad o ddiwylliannau. Mae’n darparu gwasanaethau hanfodol a seilwaith ar gyfer y rhanbarth ehangach, gan gynnwys cymunedau Cymraeg eu hiaith, ac mae’n cynnig mynediad i dirweddau syfrdanol Parc Cenedlaethol Los Alerces, safle Treftadaeth y Byd UNESCO sy’n adnabyddus am ei goedwigoedd hynafol, ei llynnoedd clir grisial, a’r coed Alerce anferth, sydd dros 2,600 o flynyddoedd oed. Gall ymwelwyr hefyd fwynhau taith ar La Trochita, y rheilffordd gul hanesyddol a ddefnyddiwyd unwaith i gludo nwyddau a theithwyr ar draws y rhanbarth ac sydd heddiw yn symbol eiconig o dreftadaeth Batagonia.

Heddiw, mae Esquel yn parhau i fod yn ddolen bwysig rhwng y gorffennol a’r presennol, gan gynnig cipolwg ar etifeddiaeth barhaus y Cymry ym Mhatagonia, tra hefyd yn gwasanaethu fel dinas fodern fywiog yng nghanol y rhanbarth trawiadol hwn.