Y Drws i Batagonia: Porth Madryn a Phenrhyn Valdés

Mae Porth Madryn yn ddinas fywiog ym Mhatagonia yr Ariannin, wedi’i lleoli yn nhalaith Chubut, ar lannau Golfo Nuevo. Mae’n un o ddinasoedd arfordirol pwysicaf y rhanbarth, gyda phoblogaeth o dros 100,000, ac mae’n ganolfan ar gyfer twristiaeth, masnach forol, a chadwraeth natur. Oherwydd ei leoliad cysgodol, gyda Phenrhyn Valdés i’r gogledd a Punta Ninfas i’r de, mae Porth Madryn yn bwynt mynediad allweddol i rai o dirweddau a gwarchodfeydd bywyd gwyllt mwyaf ysblennydd Patagonia.

Mae Porth Madryn yn bodoli heddiw oherwydd glaniad y Mimosa yn 1865, pan gyrhaeddodd 153 o ymsefydlwyr o Gymru yn chwilio am fywyd newydd. Enwyd yr ardal ar ôl ystad Love Jones Parry yng Nghymru, ac er i’r Cymry symud yn gyflym i mewn i’r tir i sefydlu ffermydd ger Afon Chubut, parhaodd Porth Madryn fel pwynt allweddol ar gyfer datblygiad y rhanbarth. Dros amser, tyfodd o fod yn bentref bach i ddod yn borthladd pwysig a chyrchfan dwristiaeth, ond mae ei wreiddiau yn Y Wladfa yn parhau i fod yn rhan greiddiol o’i hanes. Bob blwyddyn, mae’r ddinas yn coffáu ei threftadaeth gyda Gŵyl y Glaniad ar Orffennaf 28, gan ddathlu dyfodiad y gwladfawyr gyda cherddoriaeth, dawns, a the Cymreig traddodiadol.

DARLLENWCH MWY AM GLANIAD Y MIMOSA AR EIN BLOG

Heddiw, mae Porth Madryn yn fwyaf adnabyddus fel porth i Benrhyn Valdés, un o warchodfeydd morol pwysicaf y byd. Safle Treftadaeth y Byd gan UNESCO, mae’r penrhyn yn gartref i rai o fywyd gwyllt mwyaf eiconig Patagonia, gan ddenu carwyr natur ac wyddonwyr o bob cwr o’r byd. Mae ei ddyfroedd cysgodol yn darparu lle bridio hanfodol i forfilod deheuol, sy’n mudo yma rhwng Mehefin a Rhagfyr i roi genedigaeth. Mae tref Puerto Pirámides, sydd wedi’i lleoli ar y penrhyn, yn unig anheddiad yr ardal ac yn fan cychwyn ar gyfer teithiau gwylio morfilod.

Y tu hwnt i forfilod, mae Penrhyn Valdés yn gartref i goloneiddiau enfawr o lewod môr a morloi eliffant, sy’n ymgynnull ar hyd ei draethau creigiog. Rhwng Chwefror ac Ebrill, daw’r penrhyn yn lwyfan ar gyfer un o ddigwyddiadau mwyaf dramatig natur—orcaod yn hela morloi trwy daflu eu hunain ar y lan, ymddygiad prin a gwelir ond mewn ychydig o lefydd yn y byd. Yn fewndirol, mae tir cras y Paith yn ymestyn ar draws y penrhyn, yn gartref i guanacos, rheas, maras (ceirw Patagonia), ac amrywiaeth eang o adar, gan gynnwys pengwiniaid Magellan sy’n nythu ar hyd yr arfordiroedd.

Nid yn unig y mae Porth Madryn yn ganolfan eco-dwristiaeth, ond mae hefyd yn ddinas brysur gyda phorthladd modern, sy’n croesawu llongau mordeithio a llongau cargo, gan gryfhau ei rôl yn economi’r rhanbarth. Mae’n cynnig cymysgedd o ddiwylliant, antur a hanes, o’i hamgueddfeydd a’i thraethau i’w mynediad at un o warchodfeydd morol mwyaf rhyfeddol y byd. Er ei bod wedi datblygu’n ddinas fawr fodern, mae Porth Madryn yn parhau’n ddwfn ynghlwm wrth ei gorffennol—heb laniad y Cymry ym Môr Golfo Nuevo, efallai na fyddai’r ddinas wedi bodoli o gwbl, gan wneud ei hanes yn rhan annatod o’i hunaniaeth.